فهرست مطالب
ماهنامه معرفت
سال سی و یکم شماره 1 (پیاپی 292، فروردین 1401)
- تاریخ انتشار: 1401/03/16
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 5
این متن شرحی بر اوصاف شیعیان واقعی از منظر امیرمومنان علی (ع) است. از منظر آن حضرت، کفر بر چهار پایه استوار است: به عبارت دیگر، چهار عامل ممکن است انسان را از شناخت حق منحرف کرده، به جای ایمان او را در دام کفر بیفکند. اولین پایه کفر، تعمیق است. معنای درست تعمیق، دور افتادن از جاده است. دین حاوی مطالب اصولی و جزیی است؛ تعمیقی که موجب کفر است، رهاکردن متن دین و تمرکز بر حاشیه است. پایه دوم کفر، تنازع است. نزاع مداوم و محکوم کردن دیگران همراه با شکست حرمت آنهاست. پایه سوم کفر، زیغ و کجفهمی است؛ چیزی اشتباه و کج فهمیده شود. کسی که دچار زیغ است، کار خوب در نظرش بد و کار بد، خوب جلوه میکند و طبیعی است که ایمان را بد و کفر را خوب بپندارد. چهارمین پایه کفر، شقاق؛ یعنی خصلتی روانی ناشی از خودکمبینی است. حرکت کردن برخلاف حقیقت و بدعتگذاری و مطرح کردن سخنان بیمنطق، با انگیزه جلب نظر دیگران از دیگر پایههای کفر است.
کلیدواژگان: پایه های کفر، شناخت دین، زیغ، متن دین، نزاع، کج بینی -
صفحه 11
واسطهگری یکی از ارکان مهم هر نظام اقتصادی است که بهعنوان حلقه واسط بین دو بخش تولید و مصرف ضمن تسهیل ارتباطات بینبخشی، امکان انتقال اطلاعات بین این دو بخش و تنظیم انتظارات منطقی و عقلایی هر دو بخش را فراهم میسازد. این در حالی است که با نگاهی پژوهشمحور به منابع اسلامی میتوان به آموزههایی راهبردی برای پیشبرد بهتر این فعالیت اقتصادی پی ببریم. هدف این تحقیق که به روش تحلیلی نظری انجام پذیرفته، تمرکز بر سیره نظری و عملی رسول اکرم و تبیین و ترویج درسهایی آموزنده پیرامون واسطهگری اقتصادی از سیره مذکور است. ازجمله مهمترین یافتههای این پژوهش میتوان به معرفی آموزههایی از سیره نبوی چون ارزشگذاری به اشتغال و کار، ارزشگذاری به خدمترسانی به مردم، تاکید بر فروش کالا پس از تحویل گرفتن آن، تاکید بر حذف واسطههای غیرضرور، نهی تجار از تقلب، نجش و غش در معامله، توصیه به آسانگیری در خرید و فروش، منع از انحصار و احتکار و... اشاره داشت.
کلیدواژگان: رسول اکرم، اقتصاد اسلامی، نظام توزیع، واسطه گری، بازار -
صفحه 23
دانشبنیانی و اقتصاد دانشبنیان در اقتصاد متعارف غالبا مفهومی بدیهی و مفروض شناختهشده و بررسیهای کمی در مورد ماهیت آن وجود دارد. از طرفی دانشبنیانی یکی از مقولههای مورد تاکید در راهبرد اقتصاد مقاومتی نیز هست و ازهمینرو نیاز است تا قابلیتها و سازگاری آن با راهبرد مذکور بررسی شود. این نوشتار براساس روش کتابخانهای و تحلیلی نگاشته شده و سعی در بررسی قابلیتها و سازگاریهای درونی مفهوم اقتصاد دانشبنیان و همچنین سازگاریهای بیرونی آن در قیاس با شواهد آماری و اهداف اقتصاد مقاومتی دارد. براساس یافتههای این پژوهش، دانشبنیانی متعارف، چهار ناسازگاری و یا ابهام درونی و دو ناسازگاری بیرونی دارد. با وجود این میتوان دانشبنیانی را بهگونهای در نظر گرفت که خالی از ناسازگاریهای موجود در اقتصاد متعارف بوده و با راهبرد اقتصاد مقاومتی منطبق باشد.
کلیدواژگان: دانش بنیانی، اقتصاد دانش بنیان، اقتصاد مقاومتی -
صفحه 35
گسترش سطح تجارت در جهان کنونی، اهمیت نظام ارزی را دوچندان کرده است. ازآنجاکه اتخاذ نظام ارزی نادرست میتواند موجب ناپایداری اقتصاد کشورها شود، بررسی اصول حاکم بر نظام ارزی مطلوب ضروری است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی اصول حاکم بر نظام ارزی مطلوب در اقتصاد مقاومتی میپردازیم. یافتههای پژوهش نشان میدهد که اصول حاکم بر نظام ارزی مطلوب در اقتصاد مقاومتی را میتوان در دو گروه اصول ساختاری و سیاستی جای داد. اصول ساختاری نظام ارزی مطلوب در اقتصاد مقاومتی عبارتند از: پیمان پولی دوجانبه و چندجانبه، استفاده از پول فراملی، تنوع سبد ارزی، تنوع مسیر انتقال ارز، تنوع منابع ارزی، استقلال نهاد پولی. اصول سیاستی نیز عبارتند از: استفاده از ابزارهای پوشش مخاطرات نوسانات نرخ ارز، قیمت شناور مدیریت شده، محدودسازی کارکرد ذخیره ارز در سطح کلان، محدودسازی تقاضای سفتهبازی، محدودسازی کارکرد ذخیره ارزش در سطح خرد، سیاستگذاری و اولویتبندی تخصیص ارز، تنوع منابع عرضه ارز در بازار ارز و الزام به عرضه ارز در شرایط بحرانی. توجه به این اصول در طراحی نظام ارزی، باعث تقویت استحکام درونی نظام اقتصادی و افزایش قدرت جذب و مقابله با تکانههای خارجی میشود.
کلیدواژگان: اقتصاد مقاومتی، نظام ارزی، نظام دریافت و پرداخت ارزی، اصول حاکم بر نظام ارزی -
صفحه 49
اسلام خواهان رشد و تعالی و برتری مسلمانان در تمامی زمینهها، ازجمله زمینه اقتصادی است و بدینمنظور مسلمانان را به کار و تلاش در جهت رشد تولیدات داخلی و بینیازی از دیگران دعوت میکند. رسیدن به قدرت و اقتدار اقتصادی از راههای مختلفی قابل دستیابی است و عامل موثر در انتخاب این راهها، نوع هدفی است که هر جامعهای از تولید دنبال میکند. بنابراین ازآنجاکه هدف از تولید در انتخاب روشها و راهکارهای تولید موثر است و استفاده از روشهای موثر و بینقص تنها از طریق یک مکتب الهی به دست میآید؛ هدف از این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، معرفی اهداف تولید از دیدگاه اسلام است. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که اسلام از تاکید و تشویق به کار و تولید اهدافی را دنبال میکند و این اهداف بهگونهای پیریزی شدهاند که به تحقق هدف خداوند از خلقت جهان و جهانیان کمک خواهند کرد.
کلیدواژگان: هدف، تولید، اسلام، قرآن، روایات -
صفحه 59
نظریه اشتغال به قوانین عمومی حاکم بر بازار کار میپردازد و مبانی نظریه اشتغال را میتوان در سه بخش مبانی فلسفی، تحلیلی و اقتصادی دستهبندی کرد. مبانی فلسفی، برداشتهای معرفتشناسانه، هستیشناسانه و ارزششناسانهای هستند که بهصورت استدلالی اثبات شدهاند. مبانی تحلیلی از مبانی فلسفی انتراع میگردند و پایه تحلیلها و نظریات اقتصادی را شکل میدهند. مبانی اقتصادی نیز دیدگاههای اساسی در اقتصاد هستند که پایه شکلگیری تعدادی دیگر از نظریات در این علم میگردند. تبیین مبانی یک علم به رشد و تولید نظریات جدید در این دانش کمک شایانی میکند و تکیه بر مبانی مبین، سبب میشود که نظریهپردازان از خطای در اندیشه مصون بمانند. با وجود این، تلاش چندانی برای تبیین مبانی نظریات مرتبط با اقتصاد مقاومتی صورت نپذیرفته است. برای شناخت مبانی نظریه اشتغال در اقتصاد مقاومتی، میتوان از روش اجتهاد مبتنی بر کتاب و سنت و مراجعه به کتب فلسفی و اقتصادی بهره برد.
کلیدواژگان: مبانی فلسفی، مبانی تحلیلی، وظیفه گرایی، تربیت پذیری، سطح اطمینان -
صفحه 71
در اسلام مسجد بهعنوان مهمترین پایگاه برای برپایی نماز، عبادت خداوند، اقامه ذکر الهی و اجتماع مسلمانان بهحساب میآید. مسجد علاوه بر کارکردهای عبادی و تبلیغی، دارای کارکردهای اجتماعی دیگری است. یکی از کارکردهای اجتماعی متصور برای مسجد، کارکردهای اقتصادی است. بعد از انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، توجه به جایگاه مسجد افزایش یافته و بهتبع آن فعالیتهای مالی و اقتصادی با محوریت مسجد در حال گسترش است. این در حالی است که نسبت مسجد و امور مالی و اقتصادی بهخوبی مورد تبیین قرار نگرفته و امکان مسجدمحوری در امور اقتصادی با ابهام و تردید جدی مواجه است. در پژوهش حاضر، این پرسش که «آیا ارتباطی بین مسجد با امور مالی و اقتصادی وجود دارد؟» با روش تدبر قرآن به قرآن و با راهبرد مسیلهمحور، به محضر قرآن کریم عرضه شده و سعی در یافتن پاسخ این پرسش شده است. در پژوهش حاضر با بررسی و تدبر در آیات مرتبط با مسئله پژوهش، در چهار مرحله به شواهد ارتباط بین مسجد و امور اقتصادی پرداخته شده و اهمیت و محوریت مسجد در امور مالی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که براساس آموزههای قرآن کریم در مورد رابطه بین مسجد، نماز و ذکر الهی با امور مالی و اقتصادی میتوان به چهار گزاره 1) «عدم مغایرت و تضاد بین امور مالی و اقتصادی و مسجد، نماز و ذکر الهی»؛ 2) «تاکید بر عدم غفلت از نماز و ذکر الهی در امور مالی و اقتصادی»؛ 3) «موثر بودن نماز و ذکر الهی در امور مالی و اقتصادی»؛ 4) «اهمیت و محوریت مسجد در امور مالی و اقتصادی» اشاره کرد.
کلیدواژگان: مسجد، ذکر، نماز، اقتصاد، مال، قرآن -
صفحه 85
گذشت چهل سال از انقلاب و ورود به گام دوم آن، این مسئله را پررنگتر میسازد که با وجود پیشرفتهای بسیار در بخشهای مختلف، ازجمله مسایل علمی، همچون هستهای، موشکی، پزشکی، نانو و سلولهای بنیادین؛ چرا هنوز تا رسیدن به اهداف اقتصادی موردانتظار انقلاب در گام دوم فاصله وجود دارد؛ الگوهای غربی در این زمینه جواب ندادهاند و محققان در جستوجوی الگوی اقتصادی مناسب گام دوم انقلاب و راهبردهای مناسب آن هستند. هدف این تحقیق بررسی مولفههای اقتصادی گام دوم انقلاب و معرفی راهبردهای اقتصاد مقاومتی بهعنوان الگوی اقتصادی گام دوم انقلاب است. روش تحقیق بهصورت کتابخانهای است. مولفههای اقتصادی گام دوم انقلاب عبارتند از: مقاومت بلندمدت، مبارزه با چالش درونی و بیرونی، الگویی بومی، ایجاد زیرساختهای اقتصادی عدالت اقتصادی و مبارزه با فساد، حضور فعال جوانان، بهرهمندی از فهرست طولانی امکانات. مولفههای اقتصاد مقاومتی عبارتند از: مقاومت، دانش بنیاد، جهادی، مولد، درونزا و برونگرا، بلندمدت، عدالت بنیان، مردمی بودن و... که الگویی مناسب جهت پاسخ به مولفههای اقتصادی گام دوم انقلاب است.
کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، گام دوم انقلاب، اقتصاد مقاومتی، مولفه های اقتصاد مقاومتی